Kan Bagisinin Önemi ve Faydalari

Kan nedir? Kan bagisi neden hayatidir?

Kan kardiyovasküler sistemimizde dolasan, plazma ve hücrelerden olusan kirmizi renkli bir sividir. Normal bir yetiskinde 5-6 litre kan bulunur. Bunun yaklasik yüzde 50-60’i plazma denilen sividan, kalani ise hücrelerden olusur. Kan, alyuvarlar içindeki hemoglobin sayesinde akcigerler ve dokular arasinda oksijen ve karbondioksit tasir. Ayrica besinler ile hormonlari gerekli dokulara iletir ve vücudumuzdaki toksik maddelerin atilmasina yardim eder. Vücudun asit-baz dengesini, isi dengesini saglar. Kandaki akyuvarlar da vücudu mikroplardan, kanser hücrelerinden ve yabanci maddelerden korur.

Kanin tek kaynagi insandir. Ihtiyaç duyuldugunda kullanilabilecek bir muadili yoktur. Bu hayati siviyi elde etmenin tek yolu simdilik kan bagisindan geçer. Çünkü bilim insanlari, uzun yillardir kan yerine kullanilabilecek yapay bir madde elde etmek için çalissalar da, henüz olumlu bir sonuç elde edememislerdir.

Kan bagisi nedir ve nerelerden yapilir?

Kan bagisi, kan merkezleri tarafindan çesitli kan ürünleri elde etmek için, gönüllü ve kan bagisina uygun donörlerden kan alinmasidir. Türkiye’de kan bagisi ile ilgilenen Saglik Bakanligi, Kizilay, SGK ve üniversite hastanelerine bagli birçok kan merkezi ve kan istasyonu vardir. Ama Kizilay bu adreslerin arasinda bir adim öndedir. Çünkü Türkiye’nin kan ihtiyacinin yüzde 82’si Kizilay tarafindan karsilanir. (Kizilay’in kan bagisi noktalarina ulasmak için tiklayiniz: http://www.kanver.org/KanHizmetleri/KanBagisiNoktalari/)

Türkiye’de kan bagisinda durum nasildir?

Her yil yüzlerce insan hastalik ya da kaza sonrasi kan bulunamadigi için hayatini kaybediyor. Oysa sürekli ve düzenli kan bagisi sayesinde bu can kayiplari yasanmayabilir. Türkiye’deki yillik kan bagisi orani nüfusun yüzde 2’si kadardir. Üstelik bagisin yüzde 35’i askerlerden elde edilir. Bu yüzden sivil bagis orani neredeyse yüzde 1 civarindadir. Hâlbuki gelismis ülkelerde bu oran ortalama yüzde 5, yani Türkiye’dekinin iki katindan fazladir.

Kan bagisinda oranin bu kadar düsük olmasinin ana sebepleri toplumun duyarsizligi ve konuyla ilgili önyargilardir. Hatta bu konudaki en yaygin önyargi, kan vermenin kansizliga neden olacagi inanisidir. Aslinda insan vücudunda yaklasik 6000 ml kan oldugunu ve alinan 1 ünite kanin ortalama 450 ml oldugunu düsünürsek, böyle bir riskin olmadigi asikârdir.

Kizilay, kan bagisiyla ilgili önyargilari yikmak ve bagislari arttirmak için pek çok kampanya yürütür. Düzenli kan bagislayanlari madalya ve plaket ile ödüllendirerek bagislari tesvik etmeye çalisir. Örnegin düzenli kan vererek 10 bagista bronz, 25 bagista gümüs, 35 bagista altin madalya, 40 bagista ise plaket kazanabilirsiniz.

Kan bagisinin faydalari nelerdir?

Vücudunuz bedeninizin hayati sivisi olan kani eksildikçe üretir. Eger vücutta bir kan eksikligi olursa vücut uyarilir ve yerini doldurmak için yeni kan üretimine baslar. Yani kan verince kan hücreleriniz yenilenir. Bu sayede spor yapmis gibi zinde olur, gençlesirsiniz.

Kan bagisi kalp krizi ihtimalini yüzde 90 azaltir. Kan verdikten sonra kandaki yüksek yag orani düser. Bu durum bas agrisi, stres, yüksek tansiyon ve yorgunluk gibi rahatsizliklarin giderilmesine katki saglar. Kan vermek kemik iliginin yaglanmasini da önler.

Kan bagisinin karaciger, akciger, kalin bagirsak gibi bazi kanser türlerine yakalanma ihtimalini azalttigi yönünde çalismalar vardir. Yine bazi arastirmalar, kan vermenin kolesterol ve seker düzeylerini dengede tuttugunu gösterir.

Kan vermek ufak çapli bir check-up gibi de düsünülebilir. Çünkü her kan verdiginizde kan sayimi ve kan yoluyla bulasan hastaliklarla ilgili tarama yapilir. Bu sayede AIDS, Hepatit B, Hepatit C, sifiliz (frengi) taramasindan da geçmis olursunuz. Ayni zamanda kan grubunuzu da ücretsiz ögrenirsiniz. Kan bagisinda bulunanlara verilen kan sigorta karti sayesinde, siz ve soyadinizi tasiyan yakinlariniz acil kan ihtiyaci durumunda tüm Kizilay Kan Merkezleri’nde önceliklidir.

Kan vermenin belki de en büyük faydasi psikolojiktir. Kan vererek hiç tanimadiginiz birilerine yardim etmek onurlu bir davranistir. Ayrica bagisiniz sayesinde birinin veya birilerinin hayatini kurtarma düsüncesi paha biçilemezdir.

Kimler kan bagislayabilir?

50 kilonun üzerinde, 18 – 65 yas araliginda, hemoglobin ölçümü normal olan saglikli kisiler yilda birden fazla bagista bulunabilir. Erkekler 90 günde bir yani yilda dört defa, kadinlar ise 120 günde bir yani üç defa kan bagislayabilir. Son 12 saate alkol alinmamasi gerekir.

Kimler kan bagislayamaz?

Vücut sicakligi 37.5’ten yüksek olanlar, kalp krizi rahatsizligi geçirenler, damar yolu ile uyusturucu bagimlisi olanlar, kani etkileyecek ilaç kullananlar, nabzi çok düsük ve çok yüksek olanlar, son üç yilda sitma olanlar, kandBilalBaysoy443355a pihtilasma sorunu bulunanlar kan veremez. Asiri alkol tüketenler, doku ve organ nakli yaptiranlar, bulasici sariligi olanlarla yakin temasta olanlar da kan bagislamamalidir. Ayrica soguk alginligi sirasinda da kan vermek için birkaç gün beklemek lazimdir. Yine kan bagislamak için son bagisin üzerinden en az iki ay geçmis olmalidir.

Kan bagisi nasil yapilir?

Kan verme islemi, kapidan girdiginiz andan itibaren yaklasik 30 dakikanizi alacaktir. Kan merkezlerine basvurdugunuzda öncelikle sizin ve kaninizi alacak kisinin sagligini korumaya yönelik sorulardan olusan, evet-hayir seklinde cevaplayacaginiz bir form doldurmalisiniz. Bu form donör degerlendirme formudur. Mahremiyet açisindan yanitlariniz gizli tutulur. Bu esnada akliniza takilanlari görevli doktor ve hemsirelere sorabilirsiniz.

Formdaki sorular dogrultusunda, geçmiste geçirdiginiz hastaliklar, operasyonlar ve kullandiginiz ilaçlar hakkinda doktora bilgi vermeniz gerekir. Daha sonra kayit asamasina geçilir. Resimli ve resmi bir kimlik ile kimlik bilgileriniz ve adresiniz kayit altina alinir. Formunuz degerlendirildikten sonra boyunuz, kilonuz, tansiyonunuz ve kan hemoglobin düzeyiniz ölçülür. Gerekli görülen diger muayenelerin ardindan bir sorun yoksa yapilacak testler için tüpe kan alinir.

Alinan kan örneginde kan sayimi ve diger bazi testler yapilir. Test sonuçlarinda kan alinmasina engel bir sonuç çikarsa konuyla ilgili donör adayina yazili bir bilgilendirme yapilir. Testlerde kan alimina engel bir durum çikmazsa ve saglik durumunuz müsaitse, kan vermek için özel tasarlanmis yataklara geçebilirsiniz. Burada kan alma konusunda özel egitimli hemsireler, kolunuzdaki dirsek çukurunu antiseptik solüsyonlarla temizler, steril ve tek kullanimlik igneler ile damara girerler. Bu açidan kan verirken herhangi bir hastalik kapma riskiniz yoktur.

Kan alinirken sadece igne dokuya girerken aci hissedersiniz, sonrasinda agri olmaz. Kan torbasi dolmaya basladiktan itibaren yaklasik 4-8 dakikada bir ünite kan alinir. Islem bitince igne damardan çikarilir ve ardindan kanamayi durdurmak için kolunuza nasil baski yapacaginiz gösterilir. Kan verdikten sonra 10-15 dakika boyunca gözlem altinda tutulursunuz. Bu arada bagisçilara yiyecek ve içecek ikrami yapilir.

Kan bagisindan sonra nelere dikkat etmelidir?

Kan vermek gündelik hayatinizda önemli bir degisiklige yol açmaz. Yine de kan verdikten sonra bazi konulara dikkat etmeniz gerekir. Örnegin kan verme islemi biter bitmez hemen ayaga kalkmak yerine yaklasik 10 dakika dinlenmeniz gerekir. Sigara içiyorsaniz bas dönmesi, bulanti gibi sikâyetler yasamamak için en az 30 dakika beklemelisiniz. Ayrica kanamaya neden olmamasi için, kan verdiginiz kolunuzla ilk birkaç saat agir seyler tasimamalisiniz.

Kan verdikten sonra ilk dört saat, su ve meyve suyu gibi sivi seyler tüketmeye özen göstermelisiniz. Yine sivi kaybini arttiracagi için bir sonraki ögünden evvel alkollü içecek tüketmemelisiniz. Ayrica sauna, spor gibi bedeni yoracak aktivitelerden kaçinmalisiniz.

Kan bagisi konusunda bazi özel meslek gruplarinin daha dikkatli olmasi gerekir. Pilotlarin, ticari araç soförlerinin, tehlikeli makine operatörlerinin ve yüksek yerlerde çalismak zorunda olanlarin kan verdikten sonra 24 saat islerine ara vermeleri önerilir.

Bagislanan kanlar nasil kullanilir?

Toplanan kanlar öncelikle bazi testlerden geçer, kan gruplamalari yapilir ve kullanim amaçlarina göre alyuvar, akyuvar ve trombosit süspansiyonu olmak üzere ürünlerine ayrilir. Kanin sivi kismi (plazma) da atilmaz ve çesitli hastaliklarda kullanilmasi için plazma solüsyonlari hazirlanir. Kullanima hazir kan ürünleri uygun kosullarda saklanir, hastanelerin talebine göre ayni sicaklik sartlarinda nakledilir ve çesitli formlarda tüketilir.

Bagisladiginiz kanlar ihtiyaç sahiplerine ulastiginda, kanlarin üzerindeki barkotlar sayesinde, cep telefonlariniza verdiginiz kanin bir ihtiyaç sahibi tarafindan kullanildigini bildiren bir tesekkür SMS’i gönderilir.

Kaynak:

• Kanver.org
• Kizilay.org.tr